KHAI MẠC TRIỂN LÃM

“CÔN ĐẢO - QUA TÀI LIỆU LƯU TRỮ”

Sáng ngày 22/11/2013, Ban Quản lý Di tích Côn Đảo phối hợp với Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I tổ chức khai mạc triển lãm chuyên đề “ Côn Đảo - qua tài liệu lưu trữ” tại nhà Tả - Hữu mạc Đền thờ Côn Đảo.

Tham dự lễ khai mạc có đ/c Châu Anh Kiệt – Phó Chủ tịch UBND huyện Côn Đảo; Bà Trần Thị Quỳnh Nga - đại diện Vụ Hành chính - sự nghiệp, Bộ Tài chính; Bà Nguyễn Thị Bích Thủy, đại diện vụ Kế hoạch - tài chính, Bộ Nội vụ; Ông Hà Văn Huề - Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I; TS. Nguyễn Đình Chiến - P.Giám đốc Bảo tàng LSQG Hà Nội, TS. Nguyễn Đình Thống - Giảng viên trường ĐHKHXH & NV Tp.HCM, đại diện các cơ quan ban ngành, đoàn thể, Lực lượng vũ trang, các bác Cựu tù chính trị huyện Côn Đảo, Ban điều hành 10 khu dân cư trên địa bàn huyện Côn Đảo cùng toàn thể CCVC Ban Quản lý Di tích Côn Đảo và Bảo tàng Côn Đảo.

Ảnh (từ trái qua phải):

• TS. Nguyễn Đình Chiến - P.Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Hà Nội
• Ông: Phan Hoàng Oanh - Trưởng Ban Liên lạc tù Chính trị huyện Côn Đảo
• Ông: Hà Văn Huề - Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I
• Bà: Nguyễn Thanh Vân - Trưởng Ban Quản lý Di tích Côn Đảo
• Ông: Lưu Văn Nhi - Giám đốc Bảo tàng Côn Đảo

 

Với hơn 100 văn bản được lựa chọn từ các phông tài liệu lưu trữ tiếng Pháp và Hán - Nôm đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I và một số hình ảnh nhà yêu nước, chiến sĩ cách mạng đang được lưu giữ tại Ban Quản lý Di tích đã tái hiện được lịch sử Côn Đảo trong thế kỷ XIX cho tới giai đoạn  thực dân Pháp chiếm Côn Đảo, lập nhà tù đến năm 1945.

Triển lãm gồm 4 phần:

Phần I: Lịch sử Côn Đảo

Văn bản tài liệu đưa ra trưng bày tại phần này đã phản ánh nhiều nội dung phong phú như triều Nguyễn cho người đến khai khẩn ở Côn Đảo, thực dân Pháp xâm lược và vùng đất này bị nhượng hoàn toàn cho Pháp, việc phân chia hành chính, vấn đề hộ tịch ở Côn Đảo... Những tài liệu này cho thấy chúa Nguyễn đã xác lập, bảo vệ chủ quyền tại Côn Đảo và vị thế ngày càng lớn của Côn Đảo đối với Việt Nam.

Phần II: Nhà tù Côn Đảo

Năm 1862, Thực dân Pháp xây dựng nhà tù Côn Đảo để giam giữ, lưu đày những tù nhân mà chúng xếp vào hàng trọng tội: làm quốc sự, tù chính trị, tù cộng sản, tù khổ sai... Từ đây, một loạt nghị định về quy chế đã được ban hành nhằm củng cố, hoàn thiện hệ thống cơ cấu tổ chức, nhân sự ở nhà tù Côn Đảo.

Cũng trong phần này, một số vấn đề về tài chính, xây dựng, tái thiết nhà tù, chế độ đối với tù nhân… cũng được làm rõ thông qua các loại quyết định, nghị định, công văn trao đổi, bản vẽ…

Năm 1941, Toàn quyền Đông Dương cho thiết lập một khu giam giữ đặc biệt ở nhà tù Côn Đảo để tiếp nhận tù nhân chính trị. Vì vậy, khu trại giam này có những quy định ngặt nghèo hơn. Đây thực sự là đỉnh điểm của những khắc nghiệt trong môi trường tù đày ở nhà tù Côn Đảo mà những tù nhân bị giam giữ ở đây phải nếm trải.

Phần III: Một số đời chúa đảo và giám đốc nhà tù Côn Đảo

Ngày 14/5/1876, người Pháp chính thức cho lập chức Tư lệnh đặc biệt (Commandant particulier), chịu trách nhiệm chỉ huy và quản lý Côn Đảo dưới quyền chỉ đạo tối cao của Thống đốc Nam Kỳ. Đến năm 1882, Tổng thống Pháp ký ban hành Sắc lệnh ngày 16-5 bãi bỏ chức Tư lệnh đặc biệt tại Côn Đảo và cũng từ đây, Côn Đảo trở thành một tiểu khu (hạt) (arrondissent) trực thuộc Nam Kỳ, chịu sự quản lý của Quan cai trị tiểu khu hay Chánh Tham biện (Administrateur des affaires indigènes). Dân gian thường gọi người giữ chức danh này là Chúa đảo. Thông qua Quyết định số 13 ngày 29-11-1884, Thống đốc Nam Kỳ quy định trường hợp Quan cai trị tiểu khu Côn Đảo vắng mặt, Giám đốc nhà tù Côn Đảo được tạm quyền giữ chức vụ này. Tuy nhiên, trên thực tế có những Quan cai trị tiểu khu Côn Đảo đã đồng thời kiêm nhiệm cả chức Giám đốc nhà tù Côn Đảo.

Để điều hành hệ thống Nhà tù Côn Đảo, thực dân Pháp đã tuyển chọn những tên cai ngục khét tiếng tàn bạo mang chức danh Giám đốc nhà tù (Directeur du Pénitencier de Poulo-Condor).

Phần IV: Những nhà yêu nước và chiến sĩ cộng sản từng bị giam tại nhà tù Côn Đảo.

Kể từ khi nhà tù Côn Đảo được thiết lập cho đến suốt quá trình tồn tại và hoạt động, thực dân Pháp đã giam giữ tại đây hàng vạn người. Đó có thể là những nông dân và sĩ phu yêu nước trong các phong trào Cần Vương, Đông Du, Đông Kinh nghĩa thục, chống thuế ở Trung Kỳ, nổi dậy ở Nam Kỳ… Đó cũng có thể là những cán bộ, đảng viên đảng cộng sản… Tất cả những con người này đều có một điểm chung là lòng yêu nước nồng nàn và ý chí kiên cường, bất khuất.

Triển lãm “Côn Đảo - qua tài liệu lưu trữ” diễn ra từ ngày 22-11-2013 đến ngày 30-4-2014. Đây là hoạt động chào mừng ngày Di sản Văn hóa Việt Nam của Ban Quản lý Di tích Côn Đảo./.